ભારત દેશની ભૂમિ એ માત્ર સાધુ સંતોની જ ભૂમિ નથી, પણ અહીં અનેક વૈજ્ઞાનિકો, રમતવીરો પણ થઈ ગયા છે. અહીં ચર્ચા કરવા જઈ રહી છું એક એવા પહેલવાનની કે જે દેશની આઝાદી પહેલાં જ દેશ માટે કુસ્તી લડ્યા છે અને ક્યારેય એક પણ મેચ હાર્યા નથી. ભાગલા પડ્યા બાદ તેઓ પાકિસ્તાન જતા રહ્યા હતા. આ પહેલવાન કે જેમને ‘રુસ્તમ – એ – હિન્દ’નું બિરુદ મળ્યું હતું, જેઓ ‘ગામા પહેલવાન’ તરીકે ઓળખાતા હતા.
ગામા પહેલવાનનો જીવનપરિચયઃ
| નામ | ગુલામ મોહમ્મદ બક્ષ બટ્ટ |
| ઉપનામ (Nick Name) | રૂસ્તમ-એ-હિંદ, રૂસ્તમ-એ-ઝમાના, ધ ગ્રેટ ગામા |
| રીંગ નામ | ગામા પહેલવાન |
| જન્મ તારીખ (Date of Birth) | 22 મે 1878 |
| જન્મ સ્થળ (Birth Place) | ગામ જબ્બોવાલ, અમૃતસર, પંજાબ, બ્રિટિશ ભારત |
| ઉંમર (મૃત્યુ સમયે): | 82 વર્ષ |
| વ્યવસાય | કુસ્તીબાજ |
| વંશીયતા | કાશ્મીરી વંશીયતા |
| ધર્મ | ઇસ્લામ |
| હોમ ટાઉન/રાજ્ય | અમૃતસર, પંજાબ, ભારત |
| શોખ | વર્કઆઉટ્સ કરવાનો |
| વૈવાહિક સ્થિતિ | વિવાહિત |
| મૃત્યુ તારીખ | 23 મે 1960 |
| મૃત્યુ સ્થળ | લાહોર, પંજાબ, પાકિસ્તાન |
| મૃત્યુનું કારણ: | હૃદય અને અસ્થમાની લાંબી માંદગી પછી |
જન્મ:-
ધ ગ્રેટ ગામા, જે તેમના રિંગ નામ ગામા પહેલવાનથી પ્રખ્યાત છે, તેમનો જન્મ 22 મે 1878નાં રોજ ગુલામ મુહમ્મદ બક્ષ તરીકે થયો હતો, જે બ્રિટિશ ભારત, અમૃતસર, પંજાબ, જબ્બોવાલ ગામમાં કુસ્તીબાજોના પરંપરાગત કાશ્મીરી મુસ્લિમ પરિવારમાં થયો હતો . તેમના પરિવારને ટોચના અને ઉત્તમ કુસ્તીબાજો બનાવવા માટે આગ્રહ કરવામાં આવ્યો હતો. તેમના સમગ્ર જીવનકાળ દરમિયાન, તેઓ તેમને હરાવવા માટે વિવિધ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વખાણાયેલા કુસ્તીબાજોને પડકારવા માટે પ્રખ્યાત રહ્યા હતા. આ સુપ્રસિદ્ધ કુસ્તીબાજ એટલો મહાન હતો કે તે તેના પ્રતિસ્પર્ધીઓને માત્ર બે મિનિટમાં જ પરાસ્ત કરી દેતો હતો.
રુસ્તમ-એ-હિંદ (ભારતનો ચેમ્પિયન) અને રુસ્તમ-એ- ઝમાના (બ્રહ્માંડનો ચેમ્પિયન) જેવા ખિતાબ પણ જ્યારે પણ સુપ્રસિદ્ધ કુસ્તીબાજનું વર્ણન કરવાનો સમય આવે છે ત્યારે તે યોગ્ય કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે, જે ગામા પહેલવાન સિવાય બીજું કોઈ નથી. ગામા પહેલવાન ગમે તેટલો સમય વીતી ગયો હોય તો પણ વિશ્વભરના અનંત કુસ્તીબાજોની પ્રેરણાનો સ્ત્રોત બની રહે છે. પાંચ દાયકા કરતાં વધુ સમય વીતી ગયો હોવા છતાં, ગામા, જેને ધ અપરાજિત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતીય ઉપખંડના તમામ હૃદયમાં હજુ પણ અપરાજિત છે.
કુટુંબ, ધર્મ અને બાળકો:-
મુહમ્મદ અઝીઝ બક્ષ ભારતીય કુસ્તીબાજ ગામા પહેલવાનના પિતા હતા. મુસ્લિમ કુસ્તીબાજનો એક ભાઈ પણ હતો, ઈમામ બક્ષ પહેલવાન.
ગામાએ તેમના જીવનમાં બે વાર લગ્ન કર્યા ; વઝીર બેગમ અને એક વધુ, જેની કોઈ ચોક્ક્સ માહિતિ મળી નથી. તેમને પાંચ પુત્રો અને ચાર પુત્રીઓ હતી . તેમની પૌત્રી કલસૂમ નવાઝ નવાઝ શરીફની પત્ની છે . કલસૂમની બહેન સાયરા બાનો, જે ગામાની પૌત્રી પણ છે, તે ઝારા પહેલવાનની પત્ની છે .
| પિતાનું નામ | મુહમ્મદ અઝીઝ બક્ષ |
| માતાનું નામ | નામ ખબર નથી |
| ભાઈ(ઓ) | ઈમામ બક્ષ પહેલવાન |
| બહેન(ઓ) | ખબર નથી |
| પત્નીનું નામ | વઝીર બેગમ અને એક વધુ |
| બાળકો | પાંચ પુત્રો અને ચાર પુત્રીઓ |
શારીરિક દેખાવ:-
ગ્રેટ ગામા 5′ 8″ ઊંચાઈ અને 110 કિલો વજન સાથે મજબૂત કદ ધરાવતા હતા. તેની આંખો અને વાળ કાળા હતા. તેના શરીરનું માપ 46″ છાતી, 34″ કમર અને 22″ દ્વિશિર હતું .
શારીરીક દેખાવ:
| Field | Information |
|---|---|
| ઊંચાઈ (આશરે) | 173 સેમી (5’ 8”) |
| વજન (અંદાજે) | 110 કિલો (250 lbs) |
| વાળનો રંગ | કાળો |
| આંખનો કલર | કાળો |
| ફિગર સાઈઝ | ૪૬-૩૪-૨૨ |
આહાર અને વ્યાયામ:-
વિવિધ સ્ત્રોતોમાં જણાવ્યા મુજબ ધ ગ્રેટ ગામાના દૈનિક આહારમાં 2 ગેલન (7.5 લિટર) દૂધ, છ દેશી ચિકન અને એક પાઉન્ડથી વધુની ભૂકી બદામની પેસ્ટને ટોનિક પીણુંનો સમાવેશ થતો હતો. ઉપરાંત, એવું માનવામાં આવે છે કે એમને દરરોજ 100 જેટલી રોટલી જોઈતી હતી.
તેની રોજિંદી તાલીમમાં માત્ર ચાલવાનો સમાવેશ થતો ન હતો. ગામા કોર્ટમાં તેના 40 સાથી કુસ્તીબાજો સાથે ઝપાઝપી કરતો હતો . ગામા એક દિવસમાં 5000 બેઠક (સ્ક્વોટ્સ) અને 3000 ડૅન્ડ્સ (પુશઅપ્સ) પણ કરતા હતા.
ગ્રેટ ગામા 95 કિલોની ડોનટ આકારની એક્સરસાઇઝ ડિસ્ક સાથે બેસતા હતા . આ ડિસ્ક હવે પટિયાલા ખાતે નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ સ્પોર્ટ્સ (NIS) મ્યુઝિયમમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે .
કુસ્તી કારકિર્દીની શરૂઆત:-
જ્યારે ગામા 6 વર્ષના હતા, ત્યારે તેમણે તેમના પિતા મુહમ્મદ અઝીઝ બક્ષને ગુમાવ્યા, જેઓ એક પ્રખ્યાત કુસ્તીબાજ પણ હતા. તેમના પિતાના અવસાન પછી, તેમના દાદા અને કુસ્તીબાજ નૂન પહેલવાને તેમની સંભાળ લીધી. નૂન પહેલવાનના મૃત્યુ પછી, તેને તેના કાકા ઈડાની દેખરેખ હેઠળ મૂકવામાં આવ્યો, જે પણ કુસ્તીબાજ હતા. તેમણે જ ગામાને કુસ્તીની પ્રથમ તાલીમ આપી હતી.
પ્રથમ ઓળખ અને તાલીમ:-
ઈ. સ. 1888માં, 10 વર્ષની ઉંમરે, ગામાને પ્રથમ વખત જોધપુરમાં આયોજિત એક સ્ટ્રોંગમેન સ્પર્ધામાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારે તેઓ વિશે લોકોને ખબર પડી. આ હરીફાઈમાં ગામા છેલ્લા 15માં સામેલ હતા, અને જોધપુરના મહારાજા ગામાના પ્રદર્શનથી એટલા પ્રભાવિત થયા કે તેમણે તેમની નાની ઉંમરના કારણે તેમને વિજેતા જાહેર કર્યા .
કુસ્તીમાં ગામાના પરાક્રમની વાત જ્યારે દતિયાના મહારાજા સુધી પહોંચી ત્યારે તેમણે તેમને તાલીમમાં લઈ લીધા અને અહીંથી ગામાની વ્યાવસાયિક કુસ્તીની સફર શરૂ થઈ .
કુસ્તી સ્પર્ધામાં ભાગ લેવા માટે તત્કાલિન બરોડા રાજ્ય (આધુનિક વડોદરા )ની મુલાકાતે ગયા ત્યારે, ગામા પહેલવાને 1,200 કિલોગ્રામથી વધુ વજનનો પથ્થર ઉપાડ્યો હતો, જે હાલમાં બરોડા મ્યુઝિયમમાં રાખવામાં આવ્યો છે .
કારકિર્દીમાં આવેલો વળાંક:-
ઈ. સ. 1895માં, 17 વર્ષની ઉંમરે, ગામાએ રહીમ બખ્શ સુલતાની વાલા (તત્કાલીન ભારતીય કુસ્તી ચેમ્પિયન), ગુજરાનવાલાના અન્ય વંશીય કાશ્મીરી કુસ્તીબાજને પડકાર્યો, જે હવે પાકિસ્તાનના પંજાબમાં છે. રહીમ બખ્શ સુલતાની વાલા લગભગ 7-ફીટ ઊંચાઈ ધરાવતો આધેડ વયનો વ્યક્તિ હતો અને તેનો પ્રભાવશાળી રેકોર્ડ પણ હતો . મુકાબલો કલાકો સુધી ચાલુ રહ્યો અને આખરે ડ્રોમાં સમાપ્ત થયો. રહીમ બખ્શ સુલતાની વાલા સાથેનો આ મુકાબલો ગામાની કારકિર્દીનો ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો.
ઈ. સ. 1910 સુધીમાં, રહીમ બખ્શ સુલતાની વાલા સિવાય, ગામાએ તેમનો સામનો કરનારા તમામ અગ્રણી ભારતીય કુસ્તીબાજોને હરાવ્યા હતા. તેમની સ્થાનિક સફળતાઓ પછી, ગામાએ તેમનું ધ્યાન બાકીના વિશ્વ પર કેન્દ્રિત કરવાનું શરૂ કર્યું.
બ્લફ ચેલેન્જ:-
પશ્ચિમી કુસ્તીબાજો સાથે સ્પર્ધા કરવા માટે, ગામા તેમના નાના ભાઈ ઈમામ બખ્શ સાથે ઈંગ્લેન્ડ ગયા. પરંતુ તેમનાં નાના કદના કારણે તેમને તરત પ્રવેશ આપવામાં આવ્યો ન હતો. લંડનમાં હતા ત્યારે, તેમણે એક પડકાર આપ્યો હતો કે તેઓ કોઈપણ વજન વર્ગના 30 મિનિટમાં કોઈપણ 3 કુસ્તીબાજોને ફેંકી શકે છે, પરંતુ કોઈએ તેને ધૂંધળું માન્યું ન હતું. આગળ, ગામાએ ખાસ કરીને સ્ટેનિસ્લોસ ઝબીઝ્કો અને ફ્રેન્ક ગોચને પડકાર ફેંક્યો કે કાં તો તેઓ પાછા ફરે અથવા ઈનામની રકમ આપી દે.
પરંતુ અમેરિકન કુસ્તીબાજ બેન્જામિન રોલર ગામાના પડકારને સ્વીકારનાર પ્રથમ વ્યક્તિ હતો. ગામાએ તેને પહેલી વખત 1 મિનિટ 40 સેકન્ડમાં અને બીજી વખત 9 મિનિટ 10 સેકન્ડમાં પરાસ્ત કર્યો હતો. બીજા દિવસે ગામાએ 12 કુસ્તીબાજોને હરાવી સત્તાવાર રીતે ટુર્નામેન્ટમાં પ્રવેશ મેળવ્યો.
ગામા અને વર્લ્ડ ચેમ્પિયન:-
10 સપ્ટેમ્બર 1910 ના રોજ, લંડનમાં જ્હોન બુલ વર્લ્ડ ચેમ્પિયનશીપની ફાઇનલમાં, ગામાએ વિશ્વ ચેમ્પિયન સ્ટેનિસ્લોસ ઝબીઝ્કોનો સામનો કર્યો હતો. મેચની ઈનામી રકમ £250 (તે સમયે રૂપિયા 22000) હતી. લગભગ ત્રણ કલાકની જહેમત બાદ, ઝબીઝ્કોની મહાન ગામા સાથે કુસ્તી ડ્રો પર પહોંચી હતી.
આગલી વખતે, જ્યારે ઝબીઝ્કો અને ગામા એકબીજાની સામે આવવાના હતા, ત્યારે ઝબીઝ્કો દેખાયા ન હતા અને ગામા વિજેતા બન્યા હતા .
આંતરરાષ્ટ્રીય સફળતાઓ:-
પશ્ચિમી દેશોના પ્રવાસ દરમિયાન, ગામાએ વિશ્વના કેટલાક સૌથી પ્રતિષ્ઠિત ગ્રુપલર્સ-ફ્રાન્સના મોરિસ ડેરિયાઝ, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના “ડૉક” બેન્જામિન રોલર, સ્વીડનના જેસી પીટરસન (વર્લ્ડ ચેમ્પિયન) અને જોહાન લેમ (યુરોપિયન) ને હરાવ્યા હતા. (ચેમ્પિયન સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ) બેન્જામિન રોલર સાથેની મેચમાં ગામાએ તેને 15 મિનિટની મેચમાં 13 વખત ફેંક્યો હતો.
ગામાએ ફેંકેલ પડકાર, જે કોઈએ ઝીલ્યો ન હતો:-
વિશ્વના ઘણા ખ્યાતનામ ગ્રૂપલર્સને હરાવ્યા પછી, ગામાએ વિશ્વ ચેમ્પિયનના ખિતાબ માટે દાવો કરનારા બાકીના લોકો માટે પડકાર જારી કર્યો, જેમાં રશિયાના જ્યોર્જ હેકેન્સચમિટ, જાપાનીઝ જુડો ચેમ્પિયન ટેરો મિયાકે અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના ફ્રેન્ક ગોચનો સમાવેશ થાય છે. જો કે, તેમાંથી દરેકે તેના આમંત્રણને નકારી કાઢ્યું .
એક સમયે, ગામાએ 20 અંગ્રેજ કુસ્તીબાજોને બેક ટુ બેક લડવાની ઓફર કરી, પરંતુ તેમ છતાં, કોઈએ તેનો પડકાર સ્વીકાર્યો નહીં.
જ્યારે ગામા ઈંગ્લેન્ડથી ભારત પરત ફર્યા, ત્યારે ગામાએ અલ્હાબાદમાં રહીમ બખ્શ સુલતાની વાલાનો સામનો કર્યો. તેમની વચ્ચેના લાંબા સંઘર્ષ પછી, ગામા વિજેતા બન્યા અને ” રુસ્તમ-એ-હિંદ ” નું બિરુદ જીત્યું .
જ્યારે તેમના સૌથી મજબૂત પ્રતિસ્પર્ધી વિશે પૂછવામાં આવ્યું, ત્યારે ગામાએ જવાબ આપ્યો, “રહીમ બખ્શ સુલતાની વાલા .”
ઈ. સ. 1916માં, ગામાએ ભારતના અન્ય શ્રેષ્ઠ કુસ્તીબાજ પંડિત બિદુને હરાવ્યો હતો .
પ્રિન્સ ઓફ વેલ્સ તરફથી ભેટ:-
ઈ. સ. 1922માં, જ્યારે પ્રિન્સ ઓફ વેલ્સ ભારતની મુલાકાતે હતા, ત્યારે તેમણે ગામાને ચાંદીની ગદા આપી હતી .
“વાઘ” ખિતાબ:-
ઈ. સ 1927 સુધી ગામાના કોઈ વિરોધી નહોતા. જો કે, ટૂંક સમયમાં એવી જાહેરાત કરવામાં આવી હતી કે ગામા અને ઝબીકો ફરીથી એકબીજાનો સામનો કરશે. પટિયાલામાં જાન્યુઆરી 1928માં થયેલા મુકાબલામાં ગામાએ એક જ મિનિટમાં ઝબીઝ્કોને હરાવ્યો અને વર્લ્ડ રેસલિંગ ચેમ્પિયનશિપનું ભારતીય સંસ્કરણ જીત્યું. આ મુકાબલા બાદ, ઝબીઝ્કોએ ગામાને “વાઘ” તરીકે ઓળખાવ્યો.
અંતની શરૂઆત:-
ગામાએ તેની કારકિર્દી દરમિયાન છેલ્લો મુકાબલો જેસી પીટરસન સાથે ફેબ્રુઆરી 1929 માં કર્યો હતો. આ મુકાબલો માત્ર દોઢ મિનિટ ચાલ્યો હતો જેમાં ગામા વિજેતા બન્યો હતો.
ઈ. સ. 1940નાં દાયકામાં, હૈદરાબાદના નિઝામના આમંત્રણ પર ગામાએ તેના તમામ લડવૈયાઓને હરાવ્યા. પછી નિઝામે તેને કુસ્તીબાજ બલરામ હીરામન સિંહ યાદવ સામે લડવા મોકલ્યો, જેઓ તેમના જીવનમાં ક્યારેય હાર્યા ન હતા. લાંબી લડાઈ પછી, ગામા તેને હરાવી શક્યા ન હતા અને આખરે કોઈ કુસ્તીબાજ જીત્યો ન હતો, અને મુકાબલો ડ્રો રહ્યો હતો. ઈ. સ. 1947માં ભારતના ભાગલા પછી, ગામા પાકિસ્તાન જતા રહ્યા હતા.
નિવૃત્તિ:-
ઈ. સ. 1952માં તેમની નિવૃત્તિ સુધી, ગામા અન્ય કોઈ વિરોધીઓને શોધવામાં નિષ્ફળ ગયા. તેમની નિવૃત્તિ પછી ગામાએ તેમના ભત્રીજા ભોલુ પહેલવાનને તાલીમ આપી જેણે લગભગ 20 વર્ષ સુધી પાકિસ્તાની કુસ્તી ચેમ્પિયનશિપ યોજી હતી.
ગામા પહેલવાનનું મૃત્યુ:-
તેમના અંતિમ દિવસોમાં ગામાને લાંબી માંદગીનો સામનો કરવો પડ્યો અને તેમની સારવારનો ખર્ચ ઉઠાવવા માટે સંઘર્ષ કરવો પડ્યો. તેને મદદ કરવા માટે, જીડી બિરલાએ, એક ઉદ્યોગપતિ અને કુસ્તીના ચાહક, રૂપિયા 2,000 અને રૂપિયા 3000નું માસિક પેન્શન દાન કર્યું. 23 મે 1960 ના રોજ તેમના મૃત્યુ સુધી પાકિસ્તાન સરકારે તેમના તબીબી ખર્ચને પણ ટેકો આપ્યો હતો.
ગામાનાં સૌથી મોટા પ્રશંસક:-
બ્રુસ લી, આંતરરાષ્ટ્રીય માર્શલ આર્ટ ટ્રેનર પોતાને ઉત્સુક અનુયાયી અને ધ ગ્રેટ ગામાના સૌથી મોટા પ્રશંસક તરીકે વર્ણવે છે. વધુ રસપ્રદ વાત એ છે કે તેણે પુશ-અપ્સ અને સ્ક્વોટ્સ (બેથક) ના ભારતીય તત્વોને પણ તેની પોતાની તાલીમ વ્યવસ્થામાં સામેલ કર્યા છે .
અહીં એ નોંધવું જોઈએ કે ગામા પહેલવાન દારૂ કે ધૂમ્રપાન કરતા ન હતા.
*22 મે 2022ના રોજ, ગૂગલે તેના ડૂડલ આર્ટવર્ક દ્વારા ગામા પહેલવાનની સફળતાની ઉજવણી કરી.
લેખિકા :- શ્રીમતી સ્નેહલ રાજન જાની
આ પણ વાંચો:-
- રવિશંકર મહારાજનો જીવનપરિચય
- સંત કબીર સાહેબનો પરિચય
- સંત તુકારામનું જીવનચરિત્ર
- નરસિંહ મહેતા વિશે માહિતી
- સ્વામી વિવેકાનંદ જીવન અને સંદેશ
આશા રાખુ છું કે આપને રગામા પહેલવાન નું જીવન કવન (Gama Pehalwan Biography in Gujarati) વિશેનો લેખ ખુબ જ ગમ્યો હશે. અમે આવા મહાન વ્યકિતઓના જીવન ચરિત્રો વિશે રોચક માહિતી અમારા બ્લોગ ૫ર પ્રકાસિત કરતા રહીશુ જો તમને ખરેખર કંઇક નવુ જાણવા મળ્યુ હોય અને આ લેખ ઉ૫યોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે શેયર કરવાનુ ભુલશો નહી. તમારી એક કોમેન્ટ, લાઇક અને શેયર અમને અવનવી માહિતી લખવા માટે પ્રેરકબળ પુરૂ પાડે છે.