તુલસીદાસ એક હિંદુ કવિ-સંત હતા જેઓ 16મી અને 17મી સદી વચ્ચે થઇ ગયા. તેમની ગણના વિશ્વ સાહિત્યના મહાન કવિઓમાં થાય છે. તેમની સૌથી પ્રસિદ્ધ કૃતિ રામચરિતમાનસ મહાકાવ્ય છે, જે તે સમયની સ્થાનિક ભાષા, અવધી ભાષામાં સંસ્કૃત રામાયણનું પુન: વર્ણન છે. તુલસીદાસ ભગવાન રામના સમર્પિત અનુયાયી હતા, જે હિન્દુ દેવતા વિષ્ણુના અવતાર છે. તેમણે રામ, સીતા, હનુમાન અને અન્ય દેવી-દેવતાઓની પ્રશંસા કરતી અન્ય ઘણી કૃતિઓ લખી છે.
તુલસીદાસ વિશે માહિતી
| નામ | તુલસીદાસ |
| જન્મ તારીખ | 11 ઓગસ્ટ 1511 (અથવા 1543) |
| જન્મ સ્થળ | રાજાપુર અથવા સોરોન, ઉત્તર પ્રદેશ, ભારતમાં |
| પિતાનું નામ | આત્મારામ દુબે |
| માતાનું નામ | હુલસી દેવી |
| જીવનસાથી | રત્નાવલી |
| ગુરુ | નરસિંહ |
| મૃત્યુ | 30 જુલાઈ 1623 વારાણસી, ઉત્તર પ્રદેશ, ભારત |
| ધર્મ | હિંદુ ધર્મ |
| સંપ્રદાય | સ્માર્તા-વૈષ્ણવ |
| ફિલોસોફી | વિશિષ્ટાદ્વૈત |
| ભાષાઓ | અવધિ, બ્રજ, સંસ્કૃત |
| પ્રખ્યાત | રામચરિતમાનસ અને હનુમાન ચાલીસાની રચના માટે |
| અન્ય રચનાઓ | વિનય પત્રિકા, ગીતાવલી, દોહાવલી, સાહિત્ય રત્ન, વૈરાગ્ય સાંદીપનિ, જાનકી મંગલ, પાર્વતી મંગલ વગેરે |
| સન્માન | ગોસ્વામી, સંત, અભિનવવાલ્મિકી, ભક્તશિરોમાણી |
પ્રારંભિક જીવન
તુલસીદાસજીનો જન્મ ઇ.સ.1511 રાજાપુર, ઉત્તર પ્રદેશમાં એક બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. જોકે કેટલાક સ્ત્રોતો તેમનો જન્મ ઇ.સ. 1532માં સોરોન અથવા ચિત્રકૂટમાં થયો હોવાનું જણાવે છે. તેમનું મુળ નામ રામબોલા દુબે હતુ.
તુલસીદાસજી પિતાનું નામ આત્મારામ દુબે અને માતાનું નામ હુલસી દેવી હતુ. કેટલીક દંતકથાઓ અનુસાર, તેમનો જન્મ એક અશુભ તારા હેઠળ થયો હતો, જેથી જન્મ સમયે તેમના માતાપિતા દ્વારા તેમને ત્યજી દેવામાં આવ્યા હતા. બાદમાં તેમને નરહરિદાસ નામના સંત દ્વારા દત્તક લેવામાં આવ્યા હતા જેમણે તેમને તુલસીદાસ (તુલસી અથવા તુલસીના છોડનો સેવક) નામ આપ્યું હતું.
તેમણે તેમના પાલક પિતા અને અન્ય શિક્ષકો દ્વારા સંસ્કૃત, હિન્દી અને વેદમાં શિક્ષણ મેળવ્યું હતું. તેમણે નરહરિદાસ પાસેથી રામ કથા (રામના જીવનની વાર્તા કહેવાની) કળા પણ શીખી હતી.
તુલસીદાસજી 12 વર્ષની ઉંમરે રત્નાવલી નામની બ્રાહ્મણ છોકરી સાથે લગ્ન કર્યા. તેઓ તેમની પત્ની સાથે ખૂબ જ આસક્ત હતા અને તેનાથી અલગ થવું સહન કરી શકતા ન હતા. એકવાર, જ્યારે તેઓ તેના માતાપિતાના ઘરે ગયા, ત્યારે તે રાત્રે ગુપ્ત રીતે તેમની પાછળ ગયા. ત્યારે તેમને તેના આ દુન્યવી જોડાણ માટે ઠપકો આપ્યો અને તેને બદલે પોતાને રામને સમર્પિત કરવાની સલાહ આપી. આ ઘટનાએ તેમનું જીવન બદલી નાખ્યું અને તેમણે પોતાના પરિવાર અને સાંસારિક સુખોનો ત્યાગ કર્યો.
આધ્યાત્મિક પ્રવાસ અને કાર્યો
તુલસીદાસ પોતાનું ઘર છોડીને ભટકતા તપસ્વી બની ગયા. તેમણે ઘણા પવિત્ર સ્થળોની મુલાકાત લીધી અને ઘણા સંતો અને વિદ્વાનોને મળ્યા. તેઓ રામાનંદના શિષ્ય બન્યા, એક વૈષ્ણવ સંત જેમણે તેમને રામાનંદી સંપ્રદાયમાં દીક્ષા આપી.
તેઓ વારાણસીમાં સ્થાયી થયા અને તેમના જીવનનો મોટાભાગનો સમય ત્યાં વિતાવ્યો. તેમણે રામના જન્મસ્થળ અયોધ્યાની પણ ઘણી વખત મુલાકાત લીધી હતી. તેમણે વારાણસીમાં હનુમાનને સમર્પિત સંકટ મોચન મંદિરની સ્થાપના કરી.
તેમણે 1574 અને 1576 CE વચ્ચે તેમની મહાન રચના રામચરિતમાનસની રચના કરી હતી. તે કેટલાક ફેરફારો અને વધારા સાથે સંસ્કૃત રામાયણનું શ્લોક-દર-શ્લોક પુનઃલેખન છે. તે હિન્દી સાહિત્યની શ્રેષ્ઠ કૃતિઓમાંની એક અને ભક્તિ (ભક્તિ) કવિતાની શ્રેષ્ઠ કૃતિ માનવામાં આવે છે. તે તેની સરળ ભાષા, સંગીતની ગુણવત્તા અને આધ્યાત્મિક સંદેશ માટે પણ લોકોમાં વ્યાપકપણે લોકપ્રિય છે.
તેમણે સંસ્કૃત અને અવધિમાં અન્ય ઘણી કૃતિઓ પણ લખી હતી, જેમ કે વિનય પત્રિકા (વિવિધ દેવતાઓના સ્તોત્રોનો સંગ્રહ), ગીતાવલી (રામાયણનું ગીતીય સંસ્કરણ), દોહાવલી (કવિતાઓનો સંગ્રહ), કવિતાવલી (કવિતાઓનો સંગ્રહ. રામાયણના વિવિધ એપિસોડ્સ), હનુમાન ચાલીસા (હનુમાનની સ્તુતિમાં 40 શ્લોકોનું સ્તોત્ર), વૈરાગ્ય સાંદીપનિ (ત્યાગ પરનો ગ્રંથ), જાનકી મંગલ (રામ અને સીતાના લગ્ન પરની કવિતા), પાર્વતી મંગલ (શિવ અને પાર્વતીના લગ્નની એક કવિતા), વગેરે.
વારસો અને પ્રભાવ
તુલસીદાસને સંત અને રામાયણના મૂળ લેખક વાલ્મીકિના અવતાર તરીકે આદરવામાં આવે છે. તેઓ ગોસ્વામી તુલસીદાસ, સંત તુલસીદાસ, અભિનવ વાલ્મીકિ, ભક્તશિરોમણિ વગેરે તરીકે પણ ઓળખાય છે.
તેમણે ઉત્તર ભારતમાં રામ અને હનુમાનની પૂજાને લોકપ્રિય બનાવી અને લાખો લોકોને તેમની ભક્તિ અને કવિતાથી પ્રેરિત કર્યા. તેમણે રામલીલાની પરંપરા પણ શરૂ કરી, જે રામાયણનું લોક-નાટ્ય રૂપાંતરણ છે જે દશેરાના તહેવાર દરમિયાન કરવામાં આવે છે.
તેમની કૃતિઓએ ભારત અને વિદેશમાં ઘણા કવિઓ, સંગીતકારો, કલાકારો અને વિચારકોને પ્રભાવિત કર્યા છે. તેમના રામચરિતમાનસનું ઘણી ભાષાઓમાં ભાષાંતર કરવામાં આવ્યું છે અને મીડિયાના વિવિધ સ્વરૂપો જેમ કે ફિલ્મો, ટેલિવિઝન શ્રેણી, કોમિક્સ વગેરેમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું છે.
તેમની રચનાઓએ હિન્દી ભાષા અને સાહિત્યને ઘણા રૂઢિપ્રયોગો, કહેવતો, શબ્દસમૂહો વગેરેથી પણ સમૃદ્ધ બનાવ્યું છે. તેમની કવિતાની શૈલી તુલસીકૃતિ અથવા તુલસીદાસ છંદ તરીકે ઓળખાય છે.
ખાસ વાંચો
- સંત કબીર સાહેબ નું જીવનચરિત્ર
- સંત તુકારામનું જીવનચરિત્ર
- ગંગાસતીનું જીવનચરિત્ર
- ભગતસિંહ નું જીવન ચરિત્ર
- સરદાર વલ્લભભાઇ ૫ટેલ નું જીવનચરિત્ર
હુ આશા રાખુ છુ કે તમને અમારો સંત તુલસીદાસ નું જીવનચરિત્ર લેખ ખુબ જ ગમ્યો હશે. અમે આવા મહાન વ્યકિતઓના જીવન ચરિત્રો વિશે રોચક માહિતી અમારા બ્લોગ ૫ર પ્રકાસિત કરતા રહીશુ જો તમને ખરેખર કંઇક નવુ જાણવા મળ્યુ હોય અને આ લેખ ઉ૫યોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે શેયર કરવાનુ ભુલશો નહી. તમારી એક કોમેન્ટ, લાઇક અને શેયર અમને અવનવી માહિતી લખવા માટે પ્રેરકબળ પુરૂ પાડે છે.