ભારતમાં સૌથી વધુ બાજરીનું ઉત્પાદન કરતું રાજ્ય રાજસ્થાન છે. દેશના કુલ બાજરીના ઉત્પાદનમાં રાજસ્થાનનો હિસ્સો 27% છે, ખાસ કરીને બાજરી અને પર્લ બાજરીની ખેતીમાં ઉત્કૃષ્ટ છે. રાજસ્થાન પછી કર્ણાટક, મહારાષ્ટ્ર, ઉત્તર પ્રદેશ અને ગુજરાત ભારતના ટોચના પાંચ બાજરી ઉત્પાદક રાજ્યોમાં આવે છે. બાજરી એ નાના દાણાવાળા સખત પાક છે જે કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ, પ્રોટીન, ફાઇબર અને ખનિજોથી સમૃદ્ધ છે અને ખાસ કરીને શુષ્ક અને અર્ધ-શુષ્ક વિસ્તારોમાંખાદ્ય સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
બાજરી શું છે?
બાજરી એક અનાજ છે, જે નાના દાણા જેવું લાગે છે. ભારત સહિત ઘણા એશિયન અને આફ્રિકન દેશોમાં બજારાનો વ્યાપક ઉપયોગ થાય છે. વિશ્વની 97 ટકા બાજરી માત્ર એશિયા અને આફ્રિકામાં ઉગાડવામાં આવે છે. બાજરી વર્ષોથી મનુષ્યો અને પ્રાણીઓના આહારનો એક ભાગ છે.
બાજરીનું વાનસ્પતિક નામ પેનિસેટમ ગ્લુકમ છે જે ગ્રાસ પરિવાર સાથે સંબંધ ધરાવે છે. તે પોષક તત્વોથી ભરપૂર છે. આ એક સંપૂર્ણ અનાજ છે, જે સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ઘણી સમસ્યાઓમાં મદદ કરે છે. તેના ધાન્યના લોટમાં રહેલું નત્રિલ દ્રવ્ય મુક્ત ગુણધર્મો તેને ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે આરોગ્યપ્રદ અનાજ બનાવે છે.
આ અનાજ અર્ધ-શુષ્ક વિસ્તારોમાં ઉગાડવામાં આવે છે, જે જમીનથી લગભગ 4.5 મીટર સુધી વધે છે. તેમાં ફાઈબર, મેગ્નેશિયમ, ફોસ્ફરસ, આયર્ન, કેલ્શિયમ, જસત અને પોટેશિયમ જેવા ખનિજો ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. તેથી, તેનો ઉપયોગ શરદી અને ઉધરસમાં થાય છે.
બાજરીમાં રહેલ પોષક તત્વો:
બાજરી એક ખૂબ જ પૌષ્ટિક અનાજ છે, જે 200 ગ્રામ વજનમાં નીચેના પોષક તત્વો ધરાવે છે:
કેલરી – 765
કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ – 145.7 ગ્રામ પ્રો
ટીન – 22.04 ગ્રામ
ચરબી – 8.44 ગ્રામ
ફાઇબર – 17 ગ્રામ
કેલ્શિયમ – 16 મિલિગ્રામ
ફોસ્ફરસ – 570 મિલિગ્રામ
આયર્ન 6.02 મિલિગ્રામ
બાજરીના ફાયદા
- બાજરી પેટ પર હલકો માનવામાં આવે છે. જેમને અલ્સર અને એસિડિટીની સમસ્યા છે તેમના માટે બાજરો વરદાનથી ઓછો નથી. ,
- બાજરી કબજિયાતની સમસ્યાથી રાહત અપાવવામાં ઘણી મદદ કરે છે. ,
- ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે બાજરી ખૂબ જ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. ,
- બાજરી મેગ્નેશિયમનો સારો સ્ત્રોત છે.
- બાજરીના નિયમિત સેવનથી બ્લડપ્રેશર કંટ્રોલમાં રહે છે.
- બાજરીમાં કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડવાની ક્ષમતા હોય છે, જે વજન ઘટાડવામાં પણ મદદરૂપ છે.
- બાજરીના સેવનથી પિત્તાશયની પથરીનું જોખમ ઓછું થાય છે.
બાજરીના ગેરફાયદા
બાજરીમાં ગોઇટ્રોજન હોય છે જે થાઇરોઇડ હોર્મોન્સના ઉત્પાદનને ઉત્તેજિત કરે છે. તેના વધુ પડતા સેવનથી થાઈરોઈડની સમસ્યા થઈ શકે છે. વધુ માત્રામાં બાજરીનું સેવન કરવાથી તમારી ત્વચા શુષ્ક થઈ શકે છે. બાજરીના વધુ પડતા ઉપયોગથી ગોઇટર, ચિંતા, તણાવ અને વિચારવાની ક્ષમતામાં ઘટાડો થઈ શકે છે.