વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ:-નાટક, નૌટંકી, થિયેટર, થિયેટર…!!! તમે જે ઈચ્છો તે કહી શકો છો. તે મનોરંજનનું સૌથી જૂનું માધ્યમ છે. ખાસ કરીને ભારતની વાત કરીએ તો તમે જાણો છો કે આપણે મનોરંજન માટે કેટલા ક્રેઝી છીએ. પરંતુ પહેલા સિનેમા નહોતા, લોકો પાસે મનોરંજન માટે થિયેટરનો વિકલ્પ હતો. આપણા વડવાઓના સમયથી આજ સુધી આ રંગભૂમિએ પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી રાખ્યું છે. એટલું જ નહીં, આજે આપણે નસીરુદ્દીન શાહ, પંકજ ત્રિપાઠી, મનોજ બાજપેયી, નવાઝુદ્દીન સિદ્દીકી જેવા કલાકારોને ઓટીટી અથવા ફિલ્મ સ્ક્રીન પર જોઈ રહ્યા છીએ, તેઓ પણ થિયેટરની દુનિયામાંથી આવ્યા છે.તો આપણે વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસને કેવી રીતે ભૂલી શકીએ. તો ચાલો આજે ‘વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ’ની ઉજવણી, તેનો ઇતિહાસ, ઉદેશ્ય, હેતુ અને મહત્વ સમજીએ.
વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ વિશે માહિતી (World Theatre Day in Gujarati)
| દિવસનું નામ | વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ |
| કયારે ઉજવવામાં આવે છે? | ૨૭ માર્ચ |
| ઉજવવાની શરૂઆત કયારે થઇ? | 1961 |
| સંસ્થા | આંતરરાષ્ટ્રીય થિયેટર સંસ્થા |
વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસનો ઇતિહાસ (World Theatre Day History in Gujarati)
મનોરંજનની દૃષ્ટિએ વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસનું સમગ્ર વિશ્વમાં પોતાનું આગવું સ્થાન છે. દર વર્ષે 27 માર્ચે વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. સમગ્ર વિશ્વમાં થિયેટરને તેની આગવી ઓળખ આપવા માટે, વર્ષ 1961માં, આંતરરાષ્ટ્રીય રંગભૂમિ સંસ્થાએ 27 માર્ચે વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસની ઉજવણીનો પાયો નાખ્યો હતો. આ દિવસે, વિશ્વના ઘણા દેશોમાં, રંગભૂમિ સાથે સંકળાયેલા કલાકારો રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વિવિધ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે.
1961માં યુનેસ્કો અને યુનિસેફની મિટીંગમાં 145 દેશોએ ભાગ લીધો હતો. જેમાં આપણા ગુજરાતી ચં.ચી.મહેતાએ પણ હાજરી આપી હતી. જેમાં વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસની ઉજવણીની એમની વિનંતિને માન્ય રાખી 27 માર્ચને રંગભૂમિ દિવસ તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું.
દર વર્ષે ઇન્ટરનેશનલ થિયેટર ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (I.T.I.) દ્વારા વર્લ્ડ થિયેટર ડે(વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ)ની ઉજવણી માટે કોન્ફરન્સનું આયોજન કરવામાં આવે છે. જેમાં સમગ્ર વિશ્વમાંથી એક રંગભૂમી કલાકારની પસંદગી કરવામાં આવે છે, જેઓ વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ પર બધાની સામે એક ખાસ સંદેશ મૂકે છે. આ સંદેશ વિશ્વની 50 થી વધુ ભાષાઓમાં અનુવાદિત કરી વિશ્વભરના સમાચાર પત્રોમાં પ્રકાશિત થાય છે.
વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?
વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસનો ઉદ્દેશ્ય સમગ્ર વિશ્વના સમાજ અને લોકોને રંગભૂમિની સંસ્કૃતિ વિશે જણાવવાનો, રંગભૂમિના વિચારોનું મહત્વ સમજાવવાનો, નાટ્ય સંસ્કૃતિ પ્રત્યે લોકોમાં રસ પેદા કરવાનો અને તેની સાથે સંકળાયેલા લોકોનું સન્માન કરવાનો છે. આ ઉપરાંત, વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસની ઉજવણીના અન્ય કેટલાક ઉદ્દેશ્યો છે: જેમ કે, વિશ્વભરમાં થિયેટરનો પ્રચાર કરવો, લોકોને રંગભૂમિની જરૂરિયાતો અને મહત્વ વિશે વાકેફ કરવા, થિયેટરનો આનંદ માણવો અને અન્ય લોકો સાથે આ આનંદ વહેંચવો, વગેરે.
વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ થીમ (વિષય) (World Theatre Day Theme in Gujarati)
દર વર્ષે વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ અલગ અલગ થીમ (વિષય) સાથે ઉજવવામાં આવે છે. વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ 2023 ની થીમ the youth, the next generation, and new artists (યુવાનો, આગામી પેઢી અને નવા કલાકારો) છે, જયારે વિશ્વ થીયેટર દિવસ 2022 ની થીમ “થિયેટર એન્ડ એ કલ્ચર ઓફ પીસ” હતી.
ભારતનું પ્રથમ થિયેટર(નાટયશાળા) અને થિયેટરનો ઇતિહાસ
એવું કહેવાય છે કે ભારતના મહાકવિ કાલિદાસજીએ ભારતના પ્રથમ થિયેટર(નાટયશાળા)માં ‘મેઘદૂત’ની રચના કરી હતી. ભારતનું પ્રથમ થિયેટર(નાટયશાળા) અંબિકાપુર જિલ્લામાં રામગઢ પર્વત પર સ્થિત છે, જેનું નિર્માણ કવિ કાલિદાસ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. ભારતમાં રંગભૂમિનો ઈતિહાસ આજનો નહીં પણ હજારો વર્ષ જૂનો છે. તમે તેની પ્રાચીનતાને એ રીતે સમજી શકો છો કે પુરાણોમાં પણ યમ, યમી અને ઉર્વશીના રૂપમાં રંગભૂમિનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. તેમના સંવાદોથી પ્રભાવિત થઈને કલાકારોએ નાટકો રચવાનું શરૂ કર્યું. જે પછી નાટકનો વિકાસ થયો અને ભારતીય નાટકને શાસ્ત્રીય સ્વરૂપ આપવાનું કાર્ય ભરતમુનિજીએ કર્યું.
રંંગભૂમિનું મહત્વ
અત્યારે થિયેટર કે રંગભૂમિ દુનિયાના તમામ રહસ્યો અને ઘટનાઓને આપણી સમક્ષ લાવે છે, જેમાં ઘણી ફિલ્મો, ડોક્યુમેન્ટ્રી, વેબ સિરીઝ અને ટીવી સિરિયલનો સમાવેશ થાય છે. રંગભૂમિ સાચી અને નાટકીય ઘટનાઓને જીવંત કરવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં થિયેટરની એક અલગ ઓળખ ઊભી થઈ છે, જેના કારણે આજે સમાજ રંગભૂમિને ખૂબ માન મળે છે.
આજે ભારતમાં પણ સાયન્સ ફિક્શન પર બનેલી ફિલ્મોનો ભરાવો છે, સાથે જ એવી ઘણી ફિલ્મો છે જે ભારતને વિશ્વ સ્તરે ગર્વ અપાવે છે. જેમાં, 1957માં ‘મધર ઈન્ડિયા’, 1988માં ‘સલામ બોમ્બે’, 2001એવોર્ડ ‘લગાન’ અને 2008માં ‘સ્લમડોગ મિલિયોનેર’ જેવી ફિલ્મોનો સમાવેશ થાય છે. આ ફિલ્મો ઑસ્કર એવોર્ડ માટે નોમિનેટ થઈ હતી અને એવોર્ડ જીતી ભારતને રંગભૂમિના ક્ષેત્રે ગૌરવ અપાવ્યુ.
માર્ચ મહિનામાં આવતા મહત્વપુર્ણ દિવસોઃ
હું આશા રાખું છું કે તમને અમારો વિશ્વ રંગભૂમિ દિવસ ઇતિહાસ, મહત્વ,થીમ નિબંધ(world sparrow day in gujarati)નો લેખ ખૂબ જ ગમ્યો હશે. અમે આવા વિવિઘ વિષયો ૫ર જીવનચરિત્ર, જોવાલાયક સ્થળો વિશે માહિતી, ગુજરાતી નિબંધ અમારા બ્લોગ પર પ્રકાશિત કરતાં રહીશું. જો તમને ખરેખર કંઈક નવું જાણવા મળ્યું હોય અને આ લેખ ઉપયોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે share કરવાનું ભૂલશો નહીં. તમારી એક like, comment અને share અમને વધુ લખવાની અને તમને અવનવી માહિતી પૂરી પાડવા માટે પ્રેરકબળ આપે છે. તમે અમને ફેસબુક, ટેલીગ્રામ, ઇન્સ્ટાગ્રામ, યુટ્યૂબ અને ટ્વિટર પર ફોલો કરી શકો છો.